Vleermuis op zoek naar klankbord

Regionaal Landschap Brabantse Kouters, BOS+, Natuurpunt Studie, de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt, verschillende eigenaars, gemeente Asse en Natuurpunt Zemst bundelden de krachten om het leefgebied van vleermuizen in de regio Brabantse Kouters uit te breiden en te versterken. Het project, mogelijk gemaakt door een subsidie van € 68.880,96 als duurzaam biodiversiteitsproject van de Provincie Vlaams-Brabant, combineerde intensieve inventarisatie, landschapsanalyse en gerichte terreinacties. Dankzij deze integrale aanpak werden waardevolle inzichten meteen vertaald naar concrete acties op het terrein. Een handleiding is het sluitstuk van het project en vormt in de regio - maar ook elders – een goede kapstok voor verdere doelgerichte acties. Vandaag werd het resultaat van deze samenwerking officieel voorgesteld in Vilvoorde.

Door landschapselementen zoals houtkanten, bomenrijen en bosranden te herstellen en te verbinden, krijgt het vleermuizenlandschap opnieuw samenhang. Deze lijnvormige structuren fungeren voor vleermuizen immers als natuurlijke oriëntatiepunten tijdens hun nachtelijke vluchten. Waar zulke elementen ontbreken, botsen ze letterlijk op de grenzen van hun leefgebied: voedselbronnen en schuilplaatsen blijven dan buiten bereik.

Groene verbindingen herstellen vleermuisroutes

De eerste stap in het project bestond uit een grondige analyse van het landschap en de aanwezige vleermuispopulaties. "In een aantal deelgebieden van de Brabantse Kouters was er immers erg weinig geweten over de aanwezige soorten", zo geeft Wout Willems, vleermuizenexpert bij Natuurpunt aan. Via bestaande inventarisaties, GIS-analyses en bijkomende waarnemingen door gerichte monitoring werd waardevolle data over vleermuizen en hun leefgebied verzameld én aan elkaar gekoppeld. Deze intensieve aanpak resulteerde in een gedetailleerde kaart die precies aangeeft waar de grootste kansen liggen om het leefgebied van vleermuizen te verbeteren en uit te breiden.

Op basis van deze inzichten werd al een eerste reeks van gerichte terreinacties uitgevoerd. Het versterken van landschappelijke verbindingen via houtkanten en kleine bosjes, en het inrichten van geschikte overwinteringsplaatsen zorgt voor extra verblijfplaatsen en voedselbronnen. In het kader van dit project realiseerden we op die manier negen nieuwe groene verbindingen in de gemeenten Asse, Londerzeel, Meise, Merchtem en Vilvoorde. Dit alles was goed voor meer dan 8.000 stuks bosplantgoed en 27 hoogstambomen. Er werden ook twee winterverblijven ingericht in Zemst en Asse.

“Met gerichte terreinacties, zoals de nieuwe aanplantingen tussen het Floordambos en het Houtembos, krijgt het leefgebied van vleermuizen een belangrijke impuls,” zegt Joeri Van den Brande, voorzitter van Regionaal Landschap Brabantse Kouters. “We zijn trots dat we de coördinatie van het project en de uitvoering van de terreinmaatregelen op ons mochten nemen en deze resultaten behaald werden.

Van kapstoksoort tot kompas voor biodiversiteit

Vleermuizen gelden als zogeheten kapstoksoorten: hun aanwezigheid zegt veel over de algemene kwaliteit van het landschap. "Investeer je in een vleermuisvriendelijk landschap, dan versterk je tegelijk de biodiversiteit van het hele gebied. Alle vleermuizen die hier voorkomen, zijn ook via Europese regelgeving beschermd. Het zijn dus op alle vlakken belangrijke indicatoren voor én ambassadeurs van een gezond landschap", zegt Bart Nevens, gedeputeerde voor de Provincie Vlaams-Brabant bevoegd voor leefmilieu. Het is onze verantwoordelijkheid om hun habitat te versterken. Daarom ondersteunen we dergelijke projecten en roepen we lokale besturen en andere organisaties op om ook met deze handleiding aan de slag te gaan."
​​
​De opgedane kennis en methodiek zijn daarom gebundeld in een praktijkgerichte handleiding waarin de gehanteerde werkwijze en goede voorbeelden beschreven staan. Zo reikt het project een herbruikbaar protocol aan dat gemeenten en organisaties in staat stelt om zelf aan de slag te gaan. “We hopen met deze handleiding andere samenwerkingen op gang te brengen rond vleermuisvriendelijke inrichtingen van het landschap,” aldus Sanne Van Den Berge van BOS+.

Overhandiging van de handleiding voor landschapsanalyse vleermuizen door het projectteam aan Bart Nevens, gedeputeerde leefmilieu voor Vlaams-Brabant. - Credit RLBKHandleiding Houtkanten voor vleermuizen - credit Bos+