Van teelt tot textiel: hennep als duurzaam gewas

Praktijkpunt Landbouw, Inagro en HOGENT AgroFoodNature onderzoeken of de teelt van textielhennep praktisch haalbaar en rendabel is voor Vlaamse landbouwers in het EIP-project HempFarmers. Ze begeleiden geïnteresseerde landbouwers tijdens de teelt, oogst en roting en zetten ook in op ketenvorming. Ze linken landbouwers aan verwerkers en bepalen de economische haalbaarheid en randvoorwaarden.

“Wereldwijd stijgt de vraag naar hennep als natuurlijke textielvezel. De textielsector in Vlaanderen vraagt naar lokaal geteelde, lange hennepvezels als een duurzaam vezelalternatief. Dit biedt heel wat kansen voor onze landbouwers”, zegt Tom Dehaene, ​ gedeputeerde voor land- en tuinbouw.

​Gestegen vraag en kansrijke teelt
​​
​Wereldwijd en in Vlaanderen stijgt de vraag naar de duurzame lange hennepvezel. ​
​“Zo steeg het hennepareaal in Vlaanderen van 43 ha in 2022 naar 195 ha in 2023”, weet Jasper Somers, onderzoeker van het Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant. ​
​​
​Hennep geteeld voor textieltoepassingen heeft het voordeel dat het op een gelijkaardige manier als vlas verwerkt kan worden. Ook voor landbouwers biedt de teelt van hennep heel wat kansen. ​
​​
​“De teelt gebeurt tussen mei en september, een relatief korte periode dus, die weinig inputs vraagt. Zo heeft het gewas geen gewasbescherming en slechts weinig bemesting nodig”, zegt Sophie Waegebaert, onderzoeker van Inagro. ​
​​
​Bovendien is hennep, eens gekiemd, goed bestand tegen langere droogteperiodes. Voorwaarde is wel dat de hennep op een goede bodem wordt geteeld met een goed waterdrainerend vermogen en zonder verdichtingen. ​
​​
​“Onkruid krijgt weinig kans door de hoge plantdichtheid en snelle groei. Bovendien laat hennep door de diepe beworteling een goede bodemstructuur na voor de volgende teelt, waardoor het goed past in de rotatie van Vlaamse bedrijven”, vult Veronique Troch, onderzoeker en lector aan HOGENT AgrofoodNature, aan.
​

​Vier telers zetten de stap binnen EIP HempFarmers
​​
​In 2023 hebben vier landbouwers, in het kader van het project EIP HempFarmers, de stap gezet om textielhennep te telen. In totaal werd ongeveer 13 ha hennep gezaaid. Het gaat om Stijn Stillaert uit Bierbeek, Fried Van Opstal uit Bornem, Caroline Vande Kerckhove uit Wortegem en Bert Van Der Donckt uit Horebeke.

Daarbij werd voor het ras USO 31 gekozen, een vroeg ras met hoge vezelopbrengst, en daardoor zeer geschikt voor textielteelt. ​
​​
​De onderzoeksinstellingen werkten nauw samen met de landbouwers. Ze werden begeleid en ondersteund gedurende elke fase van het teeltproces, van de gezamenlijke aankoop van het hennepzaad tot het monitoren van de opkomst en groei op het veld. Ook de oogst, het keren en het persen van de textielhennep in balen werd gecoördineerd.

Administratie is een uitdaging
​​
​De hennepteelt voor textiel kent enkele aandachtspunten en uitdagingen. Zo vraagt de wetgeving wel wat administratie van de landbouwer. Er is niet alleen een teelttoelating nodig, ook de bloei moet gemeld worden, zodat het Agentschap Landbouw en Zeevisserij eventuele controles op THC-gehalte kan uitvoeren. ​
​Vermits textielhennep vroeger geoogst wordt dan 10 dagen na het einde van de bloei, moet er ook toestemming gevraagd worden om vroeger te oogsten. Bovendien moet op elk veld ook een signalisatiebord worden geplaatst.

Logistiek vraagt nodige organisatie
​​
​In Vlaanderen zijn sinds 2021 twee oogstmachines, door de firma’s Hyler en Cretes, ontwikkeld die de hennepstengels in stukken van ongeveer 1 meter kunnen oogsten en deze parallel in zwaden op het veld leggen voor de roting. Dit proces, waarbij de stengels worden blootgesteld aan water zodat de vezels vrijkomen, is noodzakelijk voor de vervolgstappen met bestaande machines uit de vlassector. Het is de ontwikkeling van die oogstmachines die ervoor zorgt dat textielhennep momenteel interessant kan zijn als teelt in Vlaanderen. Maar, deze machines zijn in Vlaanderen nog niet beschikbaar bij een loonwerker of vlasser. Dit maakt dat de logistiek rond het oogsten de nodige organisatie en coördinatie vereist.

In 2023 heeft machinebouwer Hyler de percelen van de landbouwers zelf geoogst. Helaas is bij één landbouwer de oogst niet gelukt omdat de hennep te hoog stond. Bij de drie anderen was de oogst, het keren en het balen een succes.

Voor de vezelextractie werden er afspraken gemaakt met twee zwingelaars, bestaande verwerkers van vlas tot vezels, om het hennepstro te verwerken tot lange vezels, korte vezels en scheven.
​

Vooruitzichten op opbrengst zijn voorzichtig positief

Vermits het economisch aspect een doorslaggevende factor is voor de ingang van een teelt, wordt dit ook in kaart gebracht. Kosten en opbrengsten worden bijgehouden waardoor de economische haalbaarheid van de teelt geëvalueerd kan worden. Zo kunnen de randvoorwaarden om hennepteelt succesvol ingang te laten vinden in de Vlaamse landbouw beschreven worden.

Met de beschikbare gegevens werd een voorlopige inschatting gemaakt, en die ziet er voorzichtig positief uit. De stro-opbrengst bedraagt 4 tot 8 ton per hectare. Verwerking van hennepbalen (stro) op de vlaszwingellijn levert 10-15% lange vezel en 15-20% korte vezel op. Lange hennepvezels blijken opmerkelijk genoeg vergelijkbare prijzen te bereiken als lange vlasvezels. ​
​Ook in 2024 zullen de kosten en opbrengsten van de hennepteelt voor textiel opnieuw in kaart worden gebracht, zodat ​ op lange termijn een inschatting gemaakt kan worden van de rendabiliteit van textielhennep in Vlaanderen.