Van aardgeesten tot weerwolven

Naar aanleiding van Erfgoeddag van 24 en 25 april kan men via podcast verhalen beluisteren met als thema ‘nacht’. De provincie Vlaams-Brabant bundelde 20 verhalen in de reeks ‘Van aardgeesten tot weerwolven. Nachtelijke volksverhalen uit Vlaams-Brabant’. Ze spelen zich af op plaatsen met een erfgoedwaarde in Asse, Bierbeek, Diest, Dilbeek, Drogenbos, Hoegaarden, Hoeilaart, Holsbeek, Huldenberg, Kortenaken, Landen, Leuven, Meise, Pepingen, Roosdaal, Scherpenheuvel-Zichem, Steenokkerzeel, Tervuren, Zemst en Zoutleeuw.

​“We laten de luisteraars via deze sagen even weg dromen, liefst in het donker, naar een wondere wereld met spoken, plaaggeesten en heksen die schuilen in kastelen, bossen, holle wegen en hoeves”, zegt Tom Dehaene, gedeputeerde voor erfgoed. "Bij elk luisterverhaal vindt men een afbeelding van en een korte toelichting over het ruimtelijk decor van het verhaal en een verwijzing naar edities van het volksverhaal, aanwezig in de provinciale erfgoedbibliotheek van het Documentatiecentrum Vlaams-Brabant. In een afsluitende podcast kan men de literaire en historische achtergrond van de sagen leren kennen".

Lennaert Maes en Andries Boone van WESP vzw herwerkten de sagen, bliezen ze nieuw leven in en zorgden voor de muzikale omkadering. ​
​Ze zijn te beluisteren via soundcloud: https://soundcloud.com/docvb/sets/van-aardgeesten-tot-weerwolven

​Overzicht van de verhalen:

​Het tovenaressenpaard uit Asse

Maak kennis met de kwade hand op een pachthof en met een onvermoede ontmaskering van een tovenares. ​
​Een monumentaal, typisch Brabants hoevecomplex, met gebouwen die teruggaan tot de 17de eeuw, vormt het decor.

De Duivelsschuur uit Bierbeek

Maak kennis met een gierige boer, een behulpzame duivel en een slimme boerin. ​
​De eeuwenoude Blauwschuurhoeve, zo genoemd vanwege het enorme blauwe leien dak van de monumentale schuur, vormt het decor.

Het spookkalf uit Diest

Maak kennis met een vloekende drinkebroer en beleef zijn ontmoeting met een ‘spookkalf’. Het jongste plein aan de oude Korenmarkt in de binnenstad van Diest en het Warandepark in landschappelijke stijl, vormt het decor. Tussen beide bevindt zich een monumentale toegang onder de vorm van een arcade van rondbogen.

De kleuddemansplank uit Dilbeek

Ontdek waarom de Molenbeek in Dilbeek de naam Kleuddemansbeek draagt en wat dit met rammelende kettingen te maken heeft. ​
​Het verhaal speelt zich af langs een voetweg die doorheen het bos van de Krekelendries in Sint-Ulriks-Kapelle over de Molenbeek naar de Tenbroekstraat in Sint-Martens-Bodegeme leidt.

De kwade kaboutermannekes uit Drogenbos

Maak kennis met in wilgen wonende aardgeesten die niet dol zijn op al te nieuwsgierige lieden, maar niettemin een gevoel voor rechtvaardigheid bezitten. ​
​De vruchtbare beemden in het door grachten doorsneden en met wilgenrijen geritmeerde Zenne-moeras op de grens tussen Drogenbos en Vorst vormen het decor.

De kluizenaar en de geesten uit Hoegaarden

Stap binnen in het zogezegd oudste huis van Hoegaarden en maak kennis met huilende geesten, een zonderlinge kluizenaar en een miraculeuze bron (of is het een ondergrondse gang, vliet of vergeetput?). ​
​Een van de meest historische gebouwen van Hoegaarden, met een Gallo-Romeinse waterput in de overwelfde kelders, vormt het decor. Als ‘nieuw huys’ heropgebouwd in het midden van de 17de eeuw, was het gedurende lange tijd een afspanning waar doortrekkende reizigers bij het nodige bier de lokale volksverhalen aanhoorden.

Straffe Ware en de vliegende zerk uit Hoeilaart

Begeef je naar een dodenakker met een onverschrokken manspersoon die de ontmoeting met luchtgeesten niet vreest. Een onregelmatig gevormd, licht hellend kerkhof vormt het decor. Een geplaveide stenen weg, omzoomd met dennenbomen, leidt je naar een landschap vol praalgraven en verspreide zerken.

De spookkoets uit Holsbeek

Beleef het bloederige bestaan van een vervloekte baron en zijn einde in een razende zwarte koets. ​
​Het kasteel van Horst, een omwalde waterburcht met donjon die teruggaat tot de 13de eeuw, vormt het decor. Onbewoond sinds de 17de eeuw, is ook de onmiddellijke omgeving van wegen, dreven, dijken en beemden gedurende eeuwen nauwelijks aangeroerd. In sommige versies van het verhaal vertrekt de spookkaros vanuit de ruïnes van het pershuis van het kasteel van Horst. De naam ‘Peerse’, de straat die van bij het kasteel vertrekt, verwijst naar een wijnpers, die zich ongeveer 1 km verder zuidwaarts op de Steenberg bevond.

De behulpzame kabouters en het verliefd kaboutermanneke uit Huldenberg

Ontmoet aardgeesten, ook wel kaboutermannetjes genaamd, die veelal goedaardig en behulpzaam zijn, maar ook eigen verlangens koesteren. ​
​Het verhaal speelt zich af op de oude grens tussen Huldenberg en Loonbeek, in de vallei nabij Hof Ten Bos, waar de kabouters in de 'delle tegen Ganspoel' aan de Mennekensbrug woonden, bereikbaar via een holle weg.

De dwaallichtjes en het bloedend hart uit Kortenaken

Dool rond langs beek en brug, vergezeld van dwaallichtjes en kinderlijk geweeklaag. ​
​Het gehucht Hoeleden vormt het decor, meer bepaald de brug over de Oude of Leibeek op de weg naar Bunsbeek, niet ver van de Panishoeve en de vallei van de Velp.

Het toverboek uit Landen

Maak kennis met een boerenknecht en zijn toverboek, die hem macht geeft over de dieren. De heden verdwenen hoeve Lintermans in Neerlanden, ‘juist voor den draai, als ge van Dormaal komt’, vormt het decor. Deze boerderij bevond zich aan de Zoutleeuwstraat, nabij de Bergstraat, waar nu nog steeds een grote vierkantshoeve gelegen is.

De beelden in de Dijle uit Leuven

Waarom duurde het meer dan vier eeuwen ​ vooraleer er beelden kwamen in de nissen van het Leuvense stadhuis? Welke rol speelden de door de duivel bezeten elfen hierin?
​De aanwezigheid van ijzeren haken in de nissen van de buitengevels van het stadhuis (midden 15de eeuw) geven aan dat het wel degelijk de bedoeling was geweest ze met beelden te vullen. Onder andere door een oproep van niemand minder dan Victor Hugo werd in 1852 begonnen met een eerste campagne van plaatsing van beelden in de nissen, die personages uit de Leuvense geschiedenis voorstellen.

Het betoverde kruispunt uit Meise

Ontdek hoe een nachtelijke ontmoeting met een oud vrouwtje ontspoort en een luchtgeest aanzet tot gedaanteverwisselingen. ​
​Een kruispunt van zes aarden en holle wegen, de Vijfwegskes, vormt het decor. Op deze obscure plaats vanwaar men alle richtingen uit kon, kwamen diepgelegen wegen uit, met overwoekerende struiken en houtgewas en met holten en holen in de wegkanten, als schuilplaatsen van het kwaad.

De Nacht van de vallende sleutels uit Pepingen

Maak kennis met een verscholen kasteeldomein, goddeloze duivelse 'framassons' en hun jaarlijks ritueel. ​
​Een van de oudste landschappelijke parken van België, met classicistisch landhuis uit de 18de eeuw, vormt het decor.

De heksenvergadering ​ uit Roosdaal

Maak kennis met zeven demonische heksen die bij volle maan vergaderen en ondanks hun bovenmenselijke krachten toch een weinig benijdenswaardig einden kennen. ​
​Een driehoekig stukje grond, nabij een kruispunt van wegen in Strijtem, vormt het decor. Niet toevallig had dit perceel de naam ‘de zeven bueken’. Op deze site staat nu de Kapel van de Zeven Beuken, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën, in 1918 door de toenmalige Strijtemse burgemeester, baron de Failly, opgebouwd en in 1931 vergroot. Zeven beuken staan er nog steeds, al zijn het recente exemplaren, en bij elke boom hangt een kapelletje, ook recente creaties van kunstenaar Maurits Nevens, die verwijzen naar de eerdere boomkapelletjes uit de 20ste eeuw.

De rode zakdoek ​ uit Scherpenheuvel-Zichem

Vergezel een jong koppeltje op een nachtelijke boswandeling na een kermisbezoek. Maak tegelijkertijd kennis met een sprekende weerwolf en met de bezwerende en onthullende kracht van een rode zakdoek. ​
​Het uitgestrekte Averbodebos, gekenmerkt door naaldbomen en heide, vormt het decor. Uitgestrekte bossen wisselen er af met vennen, moerassen, heiden en heischrale graslanden.

De mensenlichten en Nolle Spek uit Steenokkerzeel

Maak kennis met vuurgeesten, meer bepaald mensenlichten. Als zielen van gestorven mensen die geen rust kunnen vinden, dolen ze rond en tarten ze dorpsgemeenschappen. De voor de streek typische dorpskom van Perk, rond de kerk en langs de weg naar Steenokkerzeel, vormt het decor. Heden deels geruimd en herbestemd tot groene zone, was het ommuurde kerkhof volledig rond de kerk aangelegd.

De pastoor en de kriekendieven uit Tervuren

Verneem hoe een pastoor, gewapend met een magisch boek, enkele kriekendieven weet te betoveren en tot meer godsvruchtige inzichten te brengen. ​
​Een vroeg-17de-eeuwse pastorie, omgeven door vroegere dienstgebouwen, stal en dwarsschuur, vormt het decor. In de ruime ommuurde tuin ten zuiden en oosten van de pastorie zijn heden nog fruitbomen, restanten van de oude boomgaard, aanwezig, naast een vijver, oude paardenkastanjes, zomereiken en wilgen.

De dodemannen in de Zenne uit Zemst

Maak kennis met de dodemannen die huizen in de Zenne. Deze watergeesten dolen als levende geraamten rond langs de rivierbeemden, op zoek naar een waardige begrafenis. Het Schom in Zemst vormt het decor. Vroeger was dit broekland een groot korenveld van aan de Hoogstraat tot aan de Zenne. Doorheen dit gebied, begroeid met gras met hoge halmen en grote, breeduitgestrekte aren, liep een bolliggende aarden weg, afgezet met knotwilgen, die, wanneer ze van hun hoogopschietende takken ontdaan waren, grillige vormen aannamen.

De slimme knecht uit Zoutleeuw

Kom te weten hoe een molenaarsknecht ten onrechte aanzien wordt als een duivel en maak kennis met een anti-sage, een volksverhaal waarin een bovennatuurlijk fenomeen van zijn mysterie ontdaan wordt. ​
​De watermolen in Budingen vormt het decor. Deze heden in onbruik geraakte Bungensemolen, gelegen aan een dichtgemaakte rivierarm van de Grote Gete, maakt deel uit van een grote vierkantshoeve. In de natuurstenen basis van de watergevel van het molengebouw is het gat nog zichtbaar waardoor de wateras met het waterrad stak. De site is bereikbaar langs een pittoreske, enigszins bolle kasseiweg, omgeven door populierbos, waarvan het tracé teruggaat tot minstens de 18de eeuw.

​Meer info: www.vlaamsbrabant.be/erfgoedverhalen