Terugkeer van de vroedmeesterpad in Vlaams-Brabant

Onze natuur is in één klap zo’n 1.200 vroedmeesterpadjes rijker. Deze intrigerende amfibie heeft het in Vlaanderen knap lastig. Een grootschalig opgezet kweekprogramma brengt daar verandering in. Vlaams minister van Natuur Zuhal Demir zette een eerste reeks opgekweekte jonge padjes uit in de steengroeve Blaivie in Overijse, een van de vijf locaties waar in de nazomer uitzettingen plaatsvinden na herinrichtingswerken om de omgeving aantrekkelijk voor de padjes te maken. De komende jaren volgt een jaarlijkse bevoorrading, en worden nieuwe locaties toegevoegd. Dit kweekprogramma kadert in het soortenbeschermingsprogramma (SBP) waarmee een aantal partners enkele jaren geleden hun krachten bundelden om met Europese steun de sterk bedreigde vroedmeesterpad nieuw leven in te blazen.

De vroedmeesterpad is een buitenbeetje onder de amfibieën, opvallend is dat het vrouwtje haar eitjes niet in het water legt. Het mannetje wikkelt het eisnoer om zijn achterpoten en draagt het vervolgens enkele weken met zich mee aan land. Pas als de larven in de eitjes voldoende ontwikkeld zijn, keert hij terug naar de poel om ze af te zetten. Een vroedmeesterpad legt weliswaar minder eitjes dan andere soorten, maar dankzij deze unieke techniek hebben ze een grotere kans om de eerste levensweken te overleven.

Klein en kwetsbaar

Toch heeft dit diertje van amper vijf centimeter het heel moeilijk in Vlaanderen. “De vroedmeesterpad houdt van een zanderige, kale omgeving met veel zon en hier en daar een waterpartij. Deze zonnige overgangsbiotopen verdwijnen meer en meer, en daardoor beschikt het padje over een steeds kleiner landbiotoop”, vertelt Dries Desloover van Agentschap Natuur en Bos. “Tel daar het verminderen van geschikte voortplantingswaters bij, en je weet dat de soort het de laatste jaren knap lastig kreeg. Bovendien zijn het honkvaste dieren. Ze wijken niet snel uit naar nieuw territorium. Ook niet als ze geïsoleerd geraken door versnippering van hun leefmilieu. Het resultaat is dat vele populaties de voorbije decennia van de kaart werden geveegd. De resterende populaties kan je op één hand tellen en die zijn dan ook nog eens klein en kwetsbaar.”

Vers genetisch materiaal

Het voortbestaan van de vroedmeesterpad hangt dus aan een zijden draadje. Daarom nam de Vlaamse overheid haar verantwoordelijkheid om deze Europees beschermde soort in Vlaanderen van uitsterving te redden door drie jaar geleden een soortenbeschermingsprogramma (SBP) op te starten. “Met dit programma bundelen een aantal partners hun krachten om met Europese steun (Life BNIP) het aantal vroedmeesterpadden zo snel mogelijk terug op een veilig niveau brengen. Het SBP voorziet naast het aanleggen en herstellen van geschikte land- en voortplantingsbiotopen, ook een kweekprogramma van larven met ‘vers’ genetisch materiaal uit Nederland, Wallonië en de resterende populaties in Vlaanderen”, aldus Desloover.

Babyboom

“We verzamelden die larven in 2019 en kweekten ze in onze kweekinstallaties van Linkebeek op tot volwassen padden in zes kweekgroepen op basis van genetische data”, vertelt Johan Auwerx van het instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). “In 2021 hoopten we dat ze groot genoeg waren om tot de voortplanting over te gaan. Dit voorjaar plaatsten we de dieren hiervoor in specifiek ontworpen buitenterraria. Het wachten duurde niet lang, want al snel zagen we mannetjes met eitjes. Het werd een onverhoopte babyboom, want de kaap van 1.200 kleine padjes en larven is deze zomer al gehaald.”

De projectpartners zetten in deze periode deze diertjes uit. Dat gebeurt verspreid over vijf locaties, waarvan drie in Vlaams-Brabant en twee in Limburg. Op vier daarvan – ook in de steengroeve Blaivie - vonden eerst herinrichtingswerken plaats om ze aantrekkelijk te maken voor het padje. Gedeputeerde en voorzitter van het Regionaal Landschap Dijleland Bart Nevens: “De steengroeve Blaivie werd de laatste jaren steeds ruiger waardoor de site minder interessant werd voor de vroedmeesterpad die eerder houdt van een kale bodem, veel licht en korte en open vegetaties. Daarom maakten we de groeve opnieuw open, legden we poelen aan, plaatsten we een omheining en laten we de site door schapen begrazen. ​ 

Koesterburen

Dit project van steengroeve Blaivie kan rekenen op de steun van de gemeente Overijse, als eigenaar en beheerder van de site. Burgemeester Inge Lenseclaes: “In onze gemeente hebben we een aantal koesterburen waarvan vooral het vliegend hert maar zeker ook de vroedmeesterpad tot de verbeelding spreken. Sinds een aantal jaar werken we nauw samen met Regionaal Landschap Dijleland en Agentschap Natuur en Bos om poelen aan te leggen en groeves in te richten zodat ze geschikt zijn voor deze zeldzame beestjes. De steengroeve Blaivie is hier een mooi voorbeeld van. Hier zetten we samen onze schouders onder een project om de biodiversiteit van onze streek een extra duw in de rug te geven. Hopelijk kunnen we snel weer vroedmeesterpadwandelingen bij valavond organiseren en het mooie en unieke geluid van deze beestjes horen.”

Zonnige toekomst

Vlaams minister van Natuur Zuhal Demir: “Het verheugt mij dat het kweekprogramma voor de vroedmeesterpad op volle toeren draait en onverhoopt succesvol blijkt. SBP’s zijn een belangrijk instrument om ervoor te zorgen dat kwetsbare soorten in Vlaanderen opnieuw een duurzame toekomst krijgen. Dit SBP startte in 2018 voor een periode van vijf jaar. Eerder hebben we dankzij deze soortenbeschermingsprogramma’s al de otter, de bever, de grauwe en bruine kiekendief en de boomkikker opnieuw een toekomst gegeven in onze Vlaamse natuur. Ik heb er vertrouwen in dat we over enkele jaren de vroedmeesterpad aan dat succeslijstje kunnen toevoegen en we over voldoende robuuste populaties beschikken om dit heel bijzondere padje een zonnige toekomst te geven.”