In de bres voor kwetsbare natuur

De provincie Vlaams-Brabant en Natuurpunt werken reeds geruimde tijd samen in de strijd tegen de biodiversiteitscrisis. Beide partners voeren samen projecten uit om te vermijden dat kwetsbare dier- en plantensoorten als de watersnip, blauwe knoop of bepaalde wilde rozensoorten uitsterven.

Wereldwijd gaat bijna de helft van de insectensoorten achteruit, ruim een derde dreigt uit te sterven. Aangezien ze aan de basis van het voedselsysteem staan, dreigt ook een groot deel van de bovenbouw in te storten. Gaat het slecht met insecten, dan verdwijnen ook vogelsoorten als de boerenzwaluw of de grauwe klauwier.
​​
​In Achter Schoonhoven, een natuurgebied in Aarschot, kon de blauwe knoop, een waardevolle nectarplant die in de provincie erg bedreigd is, sterk uitgebreid worden. Grote groepen wilde bestuivers vinden er ondertussen opnieuw hun weg naar het perceel. Deze zijn van groot belang voor de landbouw en de biodiversiteit.

Maar er is meer: blauwe knoop staat symbool voor een verdwijnend type natuur met tientallen andere planten- en honderden insectensoorten. Ook de harlekijnorchis, een wilde orchidee die in Vlaanderen enkel nog in Vlaams-Brabant voorkomt, lijkt er stilaan uit het dal te kruipen met door de provincie gesteunde beheermaatregelen. 

Dankzij de duurzame biodiversiteitsprojecten en de financiële ondersteuning hierbij door de provincie Vlaams-Brabant konden de voorbije 2 jaren gerichte acties ondernomen worden om leefgebied te herstellen voor deze en andere kwetsbare planten en dieren.

“Sloten en poelen werden geruimd, graslandjes zorgvuldig gemaaid, woekerende exotische planten verwijderd. Door zo’n gerichte beheersacties krijgen de vaak erg kleine overblijvende populaties van ‘provinciaal prioritaire soorten’ of ‘koesterburen’ opnieuw kansen. Waar nodig of mogelijk werden populaties aangevuld met herintroducties. Doordat deze soorten vaak nog slechts voorkomen op sterk geïsoleerde plekken en genetisch verarmd zijn, dreigen ze zonder zo’n gerichte éénmalige actie te verdwijnen”, zegt Bart Nevens, gedeputeerde voor leefmilieu. 

Enkele realisaties 

In meerdere valleigebieden in Hoegaarden en Glabbeek werd alles voorbereid voor de terugkeer van de grauwe klauwier: het landschap met haagkanten en struwelen werd er hersteld zodat de vogel er zich opnieuw thuis kan voelen. Vlak voor de aankomst van de klauwieren worden kleine stukken gemaaid, zodat ze hun prooien gemakkelijk kunnen vinden.
​Om de watersnip terug te krijgen worden na herstel van de waterhuishouding van moerassen stroken gemaaid waar ze voedsel kunnen zoeken.
​Exemplaren van relictpopulaties van de veldkrekel in Kessel-Lo en Overijse werden samengebracht in een éénmalig kweekprogramma en zullen daarna vrijgelaten worden in ondertussen ingerichte natuurgebieden.
​Van verschillende sterk bedreigde planten werd zaad ingezameld voor herintroducties, waarvan ook een deel ingevroren wordt veiliggesteld in de zadenbank van de Plantentuin van Meise.
​Zo werd spits havikskruid geherintroduceerd in twee natuurgebieden en een relictpopulatie veiliggesteld in Zoutleeuw en Kortenaken.
​Van wilde rozen uit Geetbets werden ruim 300 stuks van verschillende zeldzame soorten opgekweekt uit streekeigen zaad.
​Van beemdkroon werd in Tienen een relictpopulatie veiliggesteld door opgekweekte plantjes te introduceren in een nabijgelegen natuurgebied en werd detailbeheer uitgevoerd in Hoegaarden.

Ook de in Vlaanderen uiterst bedreigde harlekijnorchis telt dankzij een beheer op maat in 2019 weer 37 bloeiende exemplaren in de Demervallei in Aarschot. Dit is nog steeds erg weinig, maar een succes als je weet dat er in 2010 nog maar één laatste bloeiende plantje gevonden werd. 

Ook voor de zeldzame knautiabij ziet de situatie er na de uitvoering van twee provinciale natuurprojecten beter uit: deze ambassadeur van bloemrijke bermen werd op verschillende locaties geholpen met een aangepast bermbeheer, en ook binnen natuurgebieden wordt verder gewerkt aan de uitbreiding van haar waardplant, de beemdkroon.

Natuurgebieden zijn steeds vaker de laatste bolwerken voor soorten, van waaruit de rest van het landschap tot leven wordt gewekt.

Al deze maatregelen moeten uiteindelijk leiden tot grote, met elkaar verbonden en zelfredzame populaties van deze soorten in de provincie.
​​ 

Meer natuur voor iedereen 

Ook voor de omwonenden zijn de provinciale investeringen in natuur van groot belang. Denk maar aan het opvangen van de gevolgen van de klimaatverandering: overstromingen, droogte en hitte.
​De Demervallei is daarvan een sprekend voorbeeld: opvanggebieden voor overtollig water en de drinkwatervoorziening kunnen er gerealiseerd worden dankzij de beschermde natuurgebieden.
​​
​Daarnaast zorgt het versterken van natuur in de meest verstedelijkte provincie van Vlaanderen ook voor een leefbare omgeving, waarin mensen rust, ontspanning en inspiratie kunnen vinden.
​De provinciale projecten vormen een belangrijke aanvulling op het Vlaams en Europees natuurbeleid. 

“Vlaams-Brabant neemt, meer dan welke provincie ook, een actieve rol op in het herstellen en versterken van natuur. Voor verschillende ‘koesterburen’ maakt de provinciale inbreng het verschil tussen al dan niet uitsterven”, zegt Stefan Versweyveld van Natuurpunt.
​