Hoe presteren Vlaams-Brabantse gemeenten op klimaatvlak?

De 5 Vlaamse provincies, waaronder Vlaams-Brabant, verzamelden cijfermateriaal over klimaat en energie. Via de online tool provincies.incijfers.be stellen ze deze relevante informatie ter beschikking van gemeenten om hun energie- en klimaatbeleid vorm te geven, te monitoren en te vergelijken met gelijkaardige gemeenten. Ze vinden er ook kant- en klare klimaatrapporten op maat van hun gemeente, die de impact tonen van gemeentelijke klimaatacties. 

De meeste Vlaams-Brabantse gemeenten ondertekenden het Burgemeestersconvenant of een ander klimaatengagement. Veel gemeenten hebben dan ook al heel wat maatregelen getroffen. Maar het verzamelen van cijfergegevens is vaak een struikelblok om hun klimaatbeleid en de evolutie ook daadwerkelijk in kaart te brengen.

Kant- en klaar klimaatrapport op maat van de gemeente

"Per gemeente bundelt het klimaatrapport de belangrijkste gegevens over de vermindering van de broeikasgasuitstoot. Ze vinden er onder meer de CO2-uitstoot per sector, het energieverbruik van huishoudens, renovatiepremies, mobiliteit en de productie van hernieuwbare energie op hun grondgebied", zegt Bart Nevens, gedeputeerde voor leefmilieu.
​Zo krijgt de gemeente inzicht in de maatregelen die het meest effect hebben en waar eventueel extra acties nodig zijn.
​Via kaarten en grafieken wordt elke gemeente vergeleken met andere gemeenten in de provincie of met de gemiddelden voor Vlaanderen. ​
​​
​In het rapport zijn ook enkele cijfers opgenomen die niet rechtstreeks met klimaat te maken hebben. Deze gegevens kunnen een verklaring geven waarom geleverde inspanningen wel of niet het gewenste effect hebben.
​Daarnaast geven deze cijfers belangrijke aandachtspunten voor het gemeentelijk klimaatbeleid weer, zoals de financiële draagkracht van gezinnen of de toestand van het woningbestand.
​​
​Geïntegreerd cijfermateriaal 

Alle Vlaamse provincies sloegen de handen in elkaar en brachten het cijfermateriaal over klimaat en energie van Fluvius en het Departement Omgeving Vlaanderen, in samenwerking met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en het Vlaams Energieagentschap (VEA), samen in de online databank provincies.incijfers.be.De tool is vrij toegankelijk. ​
​​
​"Burgers of journalisten die benieuwd zijn naar de CO2- uitstoot in een bepaalde gemeente of die willen weten welke sectoren de meeste vooruitgang boeken, kunnen een kijkje nemen op het klimaatluik van deze provinciale website", zegt Tom Dehaene, gedeputeerde voor data & analyse.

Globale toestand in de provincie Vlaams-Brabant

"Op basis van deze kaart merken we de globale stijging van de CO2-uitstoot van 2016 ten opzichte van het referentiejaar 2011: de licht- tot donkeroranje gemeenten hebben een gestegen CO2-uitstoot, de lichtgrijze zijn stabiel tot licht dalend en de licht- tot donkerblauwe gemeenten vertonen een dalende CO2-trend", zegt gedeputeerde Bart Nevens.

Zemst aan de slag met haar klimaatrapport

In de provincie Vlaams-Brabant ging alvast de gemeente Zemst aan de slag met haar klimaatrapport. Met een stijging van de CO2-uitstoot tussen 2011 en 2016 vielen de cijfers eigenlijk tegen. Meteen was duidelijk dat de doelstelling om 20% minder CO2 uit te stoten tegen 2020 niet meer haalbaar was. Toch is Zemst blij met het aanbod van de provincie om de klimaatcijfers online te zetten. De toepassing is immers een handig hulpmiddel om het beleid te evalueren, en waar nodig aan te passen of te versnellen om een tandje bij te steken en ​ toekomstige klimaatacties te onderbouwen.

Globale cijfers

De sector ‘particulier en commercieel vervoer’ is met 64.453 ton CO2 per jaar verantwoordelijk voor de grootste CO2-uitstoot in 2016. T.o.v. het referentiejaar (2011) is die uitstoot in 2016 nog verhoogd. Ook de huishoudens vertegenwoordigen een flink deel van de CO2-uitstoot. Die bedraagt 35.232 ton. Deze twee sectoren vormen samen bijna 90% van de totale jaarlijkse CO2-uitstoot.

In 2016 steeg de globale CO2-uitstoot in Zemst met 6,2% t.o.v. 2011. Nochtans daalde de CO2-uitstoot in Vlaams-Brabant met 0,7%.

​CO2-uitstoot door huishoudens

Doorgedreven renovaties en energie-efficiënte nieuwbouw doen het energieverbruik in onze provincie dalen. Dat is ook zo in Zemst. Dus daalde er ook de CO2-uitstoot van huishoudens flink. Een huishouden in Zemst stootte in 2016 gemiddeld 3,89 ton CO2 uit. Dat is iets meer dan het Vlaams gemiddelde van 3,51 en iets minder dan het Vlaams-Brabants gemiddelde van 4,10 ton CO2 per huishouden.

Mobiliteit

Zemst scoorde het slechtst voor het thema mobiliteit. De snelweg en twee gewestwegen die door het grondgebied lopen, maar niet onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen, verklaren die tegenvallende cijfers. De cijfers komen dus vooral van doorgaand verkeer.

Om een vergelijking te kunnen maken tussen de Vlaams-Brabantse gemeenten, bekijkt het klimaatrapport de verhouding van de CO2-uitstoot door transport op het grondgebied van een gemeente t.o.v. haar aantal inwoners. De kaart die rekening houdt met de autosnelwegen toont hoeveel hoger de CO2-uitstoot voor Zemst in 2016 was t.o.v. het Vlaams-Brabants gemiddelde. De kaart die geen rekening houdt met de autosnelwegen toont een lagere uitstoot. Dat bewijst de impact van de autosnelwegen.

Als Zemst op vlak van mobiliteit toch een tandje wil bijsteken, zal ze haar aandacht moeten richten op de korte verplaatsingen. Een mogelijke oplossing is dan een circulatieplan, dat voor de korte ritten de fiets of het openbaar vervoer aanmoedigt boven de auto. Een idee dat, dankzij het klimaatrapport, nu wat sneller op de agenda staat. Want het gemeentebestuur stelde recent een studiebureau aan voor de opmaak van circulatieplannen voor de dorpskernen van al haar deelgemeenten. De eerste participatierondes gaan al in juni 2019 door.

Verder trekt Zemst voor haar gemeentelijk wagenpark voortaan resoluut de kaart van de elektrische mobiliteit. Bovendien deelt ze deze wagens met haar inwoners. En personeelsleden die met de fiets komen werken, krijgen een korting als ze daarvoor een fiets huren.

Hernieuwbare energie

Hoewel Zemst aan een opmars bezig is voor wat betreft zonnepanelen, is nog maar 5,8% van de daken vandaag benut. Dit is wel hoger dan voor Vlaams-Brabant in zijn geheel, waar maar 3,8 % van het zonnepotentieel benut is, en voor Vlaanderen, waar het om 4,4% van de daken gaat. Vanaf 2019 stelt Zemst de daken van haar openbare gebouwen ter beschikking van burgercoöperaties die in zonnepanelen willen investeren.

Openbare verlichting

In 2016 is de openbare verlichting op de gemeentewegen van Zemst verantwoordelijk voor 0,3% van de totale CO2-emissie op het grondgebied. Samen met distributienetbeheerder Fluvius engageert de gemeente zich om het openbare verlichtingspark tegen 2028 volledig te vernieuwen naar energiezuinige en dimbare LED-verlichting.
​

De cijfers van alle gemeenten vind je via https://provincies.incijfers.be